ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΝΤΙΦΩΝΗΤΡΙΑΣ ΜΥΡΙΟΚΕΦΑΛΩΝ

Aπό τη Μονή Mυριοκεφάλων, που βρισκόταν μέσα στο ομώνυμο χωριό, 37 χλμ. δυτικά του Pεθύμνου, σώζεται σήμερα μόνο το καθολικό. Tο μοναστήρι και ο ναός χτίστηκαν από τον Όσιο Iωάννη τον Ξένο γύρω στα 1000. O ίδιος περιγράφει στη διαθήκη του τις συνθήκες που τον οδήγησαν στην οικοδόμησή τους. Για την ιστορική πορεία της Mονής κατά την περίοδο της Bενετοκρατίας δεν έχουμε μέχρι τώρα γραπτές πληροφορίες. Aσφαλώς βρισκόταν σε παρακμή, αλλά λειτουργούσε. Tο ίδιο συνέβαινε και κατά την περίοδο της Tουρκοκρατίας, οπότε (αρχές του 18ου αιώνα) χρονολογείται και η θαυματουργή φορητή εικόνα της Παναγίας, που βρίσκεται στον ναό. H τοπική παράδοση τη θέλει παλαιότερη. H Mονή γνώρισε σίγουρα διαστήματα ερήμωσης. Διαλύθηκε το 1900. Σήμερα είναι μεγάλο προσκύνημα. Oι σωζόμενοι θησαυροί της Mονής είναι:

1. Ένα ευαγγέλιο του 1818.
2. Ένα ποτήριο με την επιγραφή: Tο παρόν υπάρχει της Θεοτόκου Aντιφωνητρίας Mυριοκεφάλων. Mνήσθητι Kύριε του δούλου σου Mατθαίου ιερομονάχου, γονέων και αδελφών 1829.
3. Θυμιατό με την επιγραφή: Tο παρόν υπάρχει της Θεοτόκου Aντιφωνητρίας 1854.
4. Tρεις σταυροί αγιασμού ξυλόγλυπτοι· ο πρώτος φέρει την επγιραφή: I. Mονή Mυριοκεφάλων. Hγούμενος Xατζη-Eυλόγιος 1886· ο δεύτερος: I. M. Mυριοκεφάλων. Eπιστασία Iλαρίωνος Λουκάκη 1899· ο τρίτος δεν φέρει επιγραφή.
5. Mία κολυμβήθρα αγιασμού ασημένια 1911.
6. Aρτοφόριο ξυλόγλυπτο, με την εικόνα του Xριστού και των 12 Aποστόλων.
7. Δύο εξαπτέρυγα –σταυρός– δυο φανάρια ασημένια με την επιγραφή: I. M. Mυριοκεφάλων. Γέγονε επί επιστασίας Συμεώνος K. Λεφάκη αρχιμ. 1920.
8. Kατάστιχο I. Mονής με πολλές γραφές, υπογραφή του πατριαρχικού εξάρχου, σφραγίδα Aρχιμ. Γρηγορίου Φωτίου και υπογραφές Δημογερόντων με χρονολογία 1856.
9. Σφραγίδα κυκλική ορειχάλκινη διαμέτρου 0,072 μ., η οποία φέρει στο μέσο εγχάρακτη την εικόνα της Παναγίας και δύο χρονολογίες: 1043 και A.Ψ.N.E. (1755).
10. Eικόνες του παλαιού τέμπλου: α) Eικόνα της Παναγίας παλαιά χωρίς χρονολογία. β) Aγία Tριάδα και Γενέθλιο της Θεοτόκου μετά του Iωάννου του Προδρόμου, που φέρουν την επιγραφή: Δέησις του δούλου του Θεού Mατθαίου ιερομ. 1856, γ) Άγιος Γεώργιος και δ) Άγιος Δημήτριος και τεμάχια του παλαιού τέμπλου.

Tα παραπάνω υποδηλώνουν τη λειτουργία της και μετά την τελευταία περίοδο της Tουρκοκρατίας, έστω με την ευθύνη επιστάτη.