Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κουδουμά: το Άγιον Όρος της Κρήτης
Όταν τα Αστερούσια Όρη συναντούν το Λιβυκό Πέλαγος
Η Ιερά Μονή Κουδουμά βρίσκεται στην έξοδο του φαραγγιού «Καταρράκτης» στα Αστερούσια Όρη, περίπου 80 χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου και μόλις 40 μέτρα από την πανέμορφη παραλία του Κουδουμά. Είναι μια από τις πιο απομονωμένες μονές της Κρήτης, καθώς η πρόσβαση από το Ηράκλειο απαιτεί περίπου 2,5 ώρες μέσω χωματόδρομου που ξεκινά από το χωριό Στέρνες (πρόσβαση από τον Χάρακα), σε υψόμετρο 1.000 μέτρων, στην σκιά της κορυφής Κόφινας (1.231 μέτρα). Η θέα στη θάλασσα κατά τη διάρκεια της κατάβασης με το αυτοκίνητο είναι μαγευτική, ενώ οι γκρεμοί δημιουργούν μια σχεδόν τρομακτική αίσθηση. Στη διαδρομή, συναντά κανείς το πευκοδάσος του Κουδουμά, ενώ πολλά κατσίκια περιφέρονται στους απότομους βράχους του βουνού.
Το πρώτο πανεπιστήμιο της Κρήτης!
Το όνομα «Κουδουμάς» πιθανόν προέρχεται από τον αρχικό ιδρυτή της Μονής, αν και υπάρχει και η θεωρία που αναφέρει ότι οφείλεται στο φυτό κουδουμαλιά. Η ιστορία της Μονής εκτείνεται από την παλαιοχριστιανική περίοδο, όμως οι πρώτες γραπτές αναφορές για τη Μονή γίνονται τον 14ο αιώνα στο έργο του Ιωσήφ Φιλάγρη, λόγιου μοναχού, αντιρρητικού θεολόγος, φιλοσόφου και σημαντικού δασκάλου της Κρήτης. Ο ίδιος στην ευρύτερη περιοχή της Μονής Κουδουμά, και συγκεκριμένα στην περιοχή Λουσούδι, ίδρυσε τη Μονή Τριών Ιεραρχών, που μετά τις πρόσφατες ανασκαφές θεωρείται το πρώτο πανεπιστήμιο της Κρήτης, όπου διδάσκονταν θεολογικά και φιλοσοφικά μαθήματα. Σήμερα η Μονή Τριών Ιεραρχών στο Λουσούδι είναι μετόχι της Μονής Κουδουμά.
Οι νέοι κτήτορες Ευμένιος και Παρθένιος
Μετά από μερικούς αιώνες παρακμής και ερήμωσης λόγω των πειρατικών επιδρομών στα νότια παράλια της Κρήτης και των δυσκολιών της Τουρκοκρατίας, κατά την οποία όμως δεν εξέλιπαν οι ασκητές και οι αναχωρητές στην γύρω περιοχή, η Μονή Κουδουμά επανιδρύθηκε το 1870 από τους Οσίους Παρθένιο και Ευμένιο. Τα δυο αυτά αδέλφια από τα Πιτσίδια δεν έγιναν μόνο οι νέοι κτήτορες της Μονής Κουδουμά, αλλά ανανέωσαν τη μοναστική ζωή σε όλη τη Νότια Κρήτη. Το 1878 έγιναν μοναχοί στη Μονή Παναγίας Οδηγήτριας και στη συνέχεια επανίδρυσαν τη μονή Κουδουμά με την καθοδήγηση της Παναγίας, ολοκληρώνοντας με πολλές δυσκολίες τον νέο ναό το 1895, χάρη σε θαύμα. Το μοναστήρι έγινε πνευματικό κέντρο, προσελκύοντας πλήθος προσκυνητών.
Το Άγιον Όρος της Κρήτης
Δικαίως η Μονή Κουδουμά ονομάζεται «Άγιον Όρος της Κρήτης», καθώς σε όλη την ιστορία της αποτέλεσε καταφύγιο για πολλούς ερημίτες και ασκητές. Μάλιστα, στην περιοχή υπάρχουν αρκετές σπηλιές, όπου κατά καιρούς έζησαν πολλοί αναχωρητές, πολλές από τις οποίες χρησιμοποιούνται από τους μοναχούς μέχρι σήμερα για προσευχή, ενώ άλλες έχουν διαμορφωθεί σε εξωκκλήσια. Ο κεντρικός ναός της μονής είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) και στην αρχική του μορφή ήταν μονόκλιτος, κτισμένος σε σπηλιά. Σήμερα, διατηρείται σπάραγμα τοιχογραφίας του 14ου αιώνα, που πιστοποιεί την ιστορική σημασία του μοναστηριού. Από τη μονή ξεκινά ένα μονοπάτι που οδηγεί στο σπήλαιο του Αγίου Αντωνίου (17 Ιανουαρίου), ενώ υπάρχει και ένα άλλο που καταλήγει στον Αββακόσπηλιο, όπου υπάρχει εξωκκλήσι αφιερωμένο στον Όσιο Κοσμά τον Ερημίτη (2 Σεπτεμβρίου). Πρόσφατα, εγκαινιάστηκε παρεκκλήσι στη Μονή Κουδουμά αφιερωμένο στον Όσιο Ευμένιο (Σαριδάκη) τον Νέο.
Κειμήλια, θαυματουργές εικόνες και λείψανα
Το τέμπλο του καθολικού φιλοξενεί σημαντικές εικόνες, έργα του αγιογράφου Ιωάννη Σταθάκη. Ιδιαίτερη σημασία έχει η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας της Μονής Κύκκου στην Κύπρο, η οποία βρέθηκε το 1930 στην Ιταλία και δωρήθηκε το 1957 στο Μοναστήρι του Κουδουμά. Επίσης, στη Μονή φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Υπαπαντής, η οποία κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διασώθηκε από σφαίρες και έσωσε τη Μονή από τους Γερμανούς. Εκτός των εικόνων, στη Μονή Κουδουμά φυλάσσονται λείψανα πολλών Αγίων, των οποίων την ευλογία λαμβάνουν οι προσκυνητές.
Πανηγυρική… φιλοξενία!
Η Μονή Κουδουμά γιορτάζει πανηγυρικά στις 15 Αυγούστου και πολλοί πιστοί από όλη την Κρήτη έρχονται να προσκυνήσουν. Εορτάζει επίσης στις 10 Ιουλίου προς τιμήν των Οσίων Παρθενίου και Ευμενίου, οι οποίοι αναστήλωσαν το μοναστήρι και ανακηρύχθηκαν όσιοι. Στο συγκρότημα της μονής υπάρχουν το αρχονταρίκι, η τραπεζαρία, βιβλιοθήκη και ένα σύγχρονο μουσείο για την πνευματική κληρονομιά και τον ορθόδοξο πολιτισμό των Αστερουσίων. Οι μοναχοί είναι πολύ φιλόξενοι και διατηρούν ξενώνες εκτός της Μονής σε όσους επιθυμούν να διανυκτερεύσουν.
