Ιερά Μονή Αγίου Παύλου Γάλλου:
ένας κρυμμένος παράδεισος δίπλα απ’ το Πανεπιστήμιο του Ρεθύμνου!
Η Ιερά Μονή Αγίου Παύλου Γάλλου, ένα μικρό και γραφικό μοναστήρι κοντά στο Ρέθυμνο, έχει ιστορία που συνδέεται με σημαντικά γεγονότα της κρητικής και ορθόδοξης παράδοσης. Βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα του Ρεθύμνου, στην περιοχή του Γάλλου, και είναι χτισμένη πάνω από το εντυπωσιακό Φαράγγι του Ατσιπόπουλου, πολύ κοντά στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Η ίδρυσή της τοποθετείται το 1566, αλλά φαίνεται η μονή να είχε ήδη σημαντική παρουσία από τα τέλη του 15ου αιώνα. Σε απογραφή του 1637 στη μονή καταγράφονται 10 μοναχοί και εργάτες.
Το Καθολικό της μονής, ένας μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός, είναι αφιερωμένο στον Απόστολο Παύλο και χρονολογείται στον 15ο-16ο αιώνα. Πρόκειται για έναν ναό με δύο εντυπωσιακούς οξυκόρυφους θόλους, χαρακτηριστικό της ενετικής αρχιτεκτονικής της Κρήτης. Στο βόρειο τμήμα του ναού προσαρτήθηκε ένα διώροφο κτίσμα, το οποίο χρησιμοποιούνταν ως κατοικία του μοναχού της μονής και περιλαμβάνει το καμπαναριό.
Η μονή πέρασε μέσα από σημαντικές φάσεις στην ιστορία της. Κατά την ενετική περίοδο, το 1645, αναφέρεται σε διαθήκη και το 1670 φαίνεται να αποτελεί μέρος της Μονής Σωτήρος Χριστού Καλοείδαινας, ενώ το 1856 καταγράφεται πλέον ως μετόχι της Μονής Αρκαδίου. Στην Επανάσταση του 1866, η μονή υπέστη σοβαρές καταστροφές όταν πυρπολήθηκε και οι μοναχοί της εκτελέστηκαν. Η τοπική παράδοση αναφέρει μια συγκινητική ιστορία, σύμφωνα με την οποία οι μοναχοί, για να γλιτώσουν, κρύφτηκαν σε μια σπηλιά κοντά στο φαράγγι. Ωστόσο, ένα αφηνιασμένο άλογο τους πρόδωσε και οι εχθροί τους βρήκαν και τους σκότωσαν. Φημολογείται ότι πριν από τον θάνατό τους, οι μοναχοί είχαν θάψει κάτω από το χώμα ιερά κειμήλια και τις καμπάνες της μονής, αλλά το ακριβές σημείο παραμένει άγνωστο, καθώς το μυστικό τους χάθηκε με τον θάνατό τους.
Η μονή παρέμεινε εγκαταλελειμμένη για πολλές δεκαετίες, ωστόσο η ιστορική της σημασία δεν ξεχάστηκε. Από τη δεκαετία του 1980 ξεκίνησαν εργασίες αποκατάστασης του ναού, ενώ το 1995 ολοκληρώθηκε η μερική αποκατάσταση των υπολοίπων κτισμάτων και του περιβάλλοντος χώρου. Το 2004 η μονή ανασυστάθηκε και επαναλειτούργησε ως μετόχι της Μονής Αρκαδίου. Η πρόσφατη αναστήλωση, που ξεκίνησε το 2016 υπό την επίβλεψη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου και την υποστήριξη ευλαβών δωρητών, περιλάμβανε αποκατάσταση του Καθολικού και άλλων κτιρίων. Κατά τη διάρκεια αυτών των έργων, αποκαλύφθηκαν τέσσερις κιβωτιόσχημοι τάφοι από την Ενετική περίοδο, καθώς και παλαιές τοιχογραφίες και διακόσμηση, που έφεραν στο φως κομμάτια της ιστορίας που είχαν ξεχαστεί.
Στις 18 Ιουνίου 2019 τελέστηκαν τα Εγκαίνια του Καθολικού από τον τότε μητροπολίτη Ρεθύμνης, Ευγένιο, ενώ στις 30 Μαΐου 2024 τελέστηκαν τα Θυρανοίξια του ναού του Οσίου Ιωσήφ του Ησυχαστή από τον σημερινό μητροπολίτη Ρεθύμνης, Πρόδρομο. Η μονή σήμερα παραμένει ένα σημαντικό θρησκευτικό και ιστορικό μνημείο, το οποίο προσελκύει επισκέπτες και προσκυνητές, ενώ συνεχίζει να διατηρεί ζωντανή την παράδοση και την πίστη της Κρητικής Ορθοδοξίας. Οι πρόσφατες εργασίες και η αποκατάσταση της μονής έχουν αναδείξει την πολιτιστική της αξία και συνεχίζουν να συμβάλλουν στην αναβίωση της ιστορίας και της πνευματικότητας του τόπου.
Πηγές: orthodoxcrete.com, imra.gr, e-storieskritis.gr, rethnea.gr, cretanbeaches.com.
Ελάτε να επισκεφτούμε τη Μονή Αγίου Παύλου Γάλλου στη μονοήμερη εκδρομή που έχουμε οργανώσει την ημέρα της γιορτής της, Κυριακή 29 Ιουνίου 2025, κατά την οποία θα τεθεί προς προσκύνηση η κάρα της Οσίας Γαβριηλίας από τη Λέρο!
