Ι Ε Ρ Α   Μ Ο Ν Η   Β Α Ρ Σ Α Μ Ο Ν Ε Ρ Ο Υ

Κοντά στη Μονή Βροντησίου και σε άρρηκτη ιστορικά σχέση μαζί της σε αγροτική περιοχή των Βοριζίων βρίσκεται η μονή Βαρσαμονέρου που απέχει από το Ηράκλειο 54,5χλμ.

Έρημη η μονή σήμερα, χωρίς κελλιά αλλά με ένα από τους πλέον σημαντικούς τοιχογραφημένους ναούς της Κρήτης.

Στις τοιχογραφίες της μονής Βαρσαμονέρου εμφανίζεται το υψηλό επίπεδο των καλλιτεχνικών ρευμάτων  που διαμορφώνονται κατά τα τέλη του 15ου αιώνα στην Κρήτη.

Ο ναός σήμερα ακούγεται στο όνομα του Αγίου Φανουρίου αλλά τιμάται επίσης η Θεοτόκος Οδηγήτρια και ο Άγιος Ιωάννης στα κλίτη που επέφεραν οι διαδοχικές επεκτάσεις του μικρού αρχικού ναού.

Το βόρειο αρχαιότερο κλίτος είναι αφιερωμένο στην Θεοτόκο, του οποίου οι τοιχογραφίες χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα. Σημαντικές θεωρούνται οι παραστάσεις του Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, του Αγίου Ονουφρίου και της Κοίμησης της Θεοτόκου, που βρίσκονται στο βόρειο κλίτος. Στο νότιο κλίτος του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου βρίσκονται πολλές εξαιρετικές εικόνες όπως οι σκηνές των Παθών (Βαϊοφόρος – Μυστικό Δείπνο – Προδοσία Ιούδα) της Σταυρώσεως του Χριστού και ο Επιτάφιος.

Η αψίδα και το ανατολικό τμήμα του ίδιου κλίτους χρονολογούνται στο διάστημα 1400-1407.

Όλες αυτές οι παραστάσεις αποτελούν σημαντικά  έργα των πρώτων αιώνων της Ενετοκρατίας στην Κρήτη.

Στη μονή Βαρσαμονέρου υπήρχαν και σημαντικές φορητές εικόνες του ζωγράφου Αγγέλου.

Στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης στο Ηράκλειο βρίσκεται το εξαιρετικής εκκλησιαστικής και ξυλογλυπτικής τέχνης τέμπλο της μονής. Στο Βαρσαμόνερο εκτός από την ζωγραφική βρήκε πρόσφορο έδαφος και η μελέτη όχι μόνο εκκλησιαστικών βιβλίων αλλά και αρχαίων κειμένων. Σε κατάλογο της βιβλιοθήκης της μονής του 1644 εμφανίζονται συγγράμματα φιλοσοφικού περιεχομένου και αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Ξενοφών, Αισχίνης, Πλούταρχος κ.ά.

Η μονή ερημώθηκε αρχές του 18ου αιώνα.