Σπηλαιώδης Ναός Αγίας Ζώνης στον Βουβά Σφακίων
Στο χωριό Βουβάς Σφακίων δεσπόζει ο Ναός της Αγίας Ζώνης, κρυμμένος μέσα σ’ ένα φυσικό σπήλαιο στη βάση ενός μεγάλου γκρεμού. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, ήδη από τον 18ο αιώνα υπήρχε στον Βουβά ένα εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου μέσα στο σπήλαιο, που σταδιακά επεκτάθηκε με ένα μικρό παρεκκλήσι αφιερωμένο στην Αγία Ζώνη. Κατά τον 19ο αιώνα, και αφού οι δύο πρώτοι ναΐσκοι είχαν καταστραφεί, στη θέση τους ανεγέρθηκε ο σημερινός δίκλιτος ναός. Η προσφορά των κατοίκων υπήρξε καταλυτική. Ο Γεώργιος Πέρρος, έμπορος και μετέπειτα οπλαρχηγός, χρηματοδότησε στις αρχές του 20ού αιώνα σημαντικές εργασίες εξωραϊσμού του ναού. Ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε τσιμέντο στο χωριό για τα σκαλοπάτια και τα κιγκλιδώματα.
Οι ιστορίες που συνοδεύουν τον Ναό της Αγίας Ζώνης στον Βουβά Σφακίων είναι πολλές. Μιλούν για ανθρώπους που είχαν κλέψει αιγοπρόβατα που ανήκαν στην Αγία Ζώνη, αλλά όταν τα έβραζαν, είδαν σκουλήκια να επιπλέουν στο νερό και τρόμαξαν τόσο που γύρισαν πίσω τα κλεμμένα ζώα. Άλλοι λένε πως μόλις κάποιος επιχείρησε να σφάξει ένα πρόβατο που είχε αφιερωθεί στην εκκλησία, έσπασε το μαχαίρι του. Μια άλλη φορά, ένας άνδρας που είχε κλέψει τα χρυσαφικά της εικόνας ακινητοποιήθηκε μυστηριωδώς μέσα στον ναό, μέχρι να επιστραφούν τα κλοπιμαία.
Οι θρύλοι αυτοί, αλλά κυρίως η πίστη στα θαύματα της Παναγίας, οδήγησαν τους κατοίκους να αφιερώσουν πολλά κοπάδια, χωράφια και μελίσσια στον ναό. Έως και το ένα τρίτο από τα έσοδα των κτηνοτρόφων πήγαινε στην εκκλησία, με αντάλλαγμα προστασία και ευλογία. Έτσι, στις αρχές του 20ού αιώνα, η εκκλησία διέθετε εκατοντάδες πρόβατα, δεκάδες στρέμματα με ελιές και αμπέλια, μελισσοκομεία και αποθήκες. Το λάδι της μοιραζόταν στους κατοίκους όταν οι σοδειές δεν επαρκούσαν. Σε κρίσιμες περιόδους η Αγία Ζώνη αποτέλεσε καταφύγιο για πολλές οικογένειες.
Το πανηγύρι της Αγίας Ζώνης οργανώνεται κάθε χρόνο στις 31 Αυγούστου, ημερομηνία που συνδέεται με την ιστορική μεταφορά του ιερού κειμηλίου στην Κωνσταντινούπολη. Η προετοιμασία αρχίζει από νωρίς και η κοινότητα κινητοποιείται όπως παλιά. Το κρέας από τα ζώα που έχουν τάξει οι χωριανοί βράζεται στα μεγάλα καζάνια του ναού, ενώ προσφέρεται πιλάφι, ψωμί, τυρί και κρασί στους επισκέπτες. Παλαιότερα μοιραζόταν και μέλι από τα μελίσσια του ναού. Οι προσκυνητές φτάνουν από τις γύρω περιοχές, άλλοι με τα πόδια, άλλοι παλιότερα με καΐκια από τον Πλακιά και την Παλαιόχωρα. Η φιλοξενία τότε οργανωνόταν με σειρά: όσοι έτρωγαν πρώτοι σηκώνονταν στο χτύπημα της καμπάνας, για να καθίσουν οι επόμενοι κ.ο.κ. Πολλοί διανυκτέρευαν γύρω από την εκκλησία, κάτω από τα δέντρα ή στα δώματα με κουβέρτες, κουβαλώντας μαζί τους τα τάματά τους.
Η Αγία Ζώνη του Βουβά δεν είναι απλώς ένα μνημείο. Είναι μια ζωντανή μαρτυρία για το πώς ένας τόπος μπορεί να ριζώσει την ταυτότητά του σε έναν ναό της Παναγίας και να τη μεταλαμπαδεύσει ως παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.
Πηγές: haniotika-nea.gr, agonaskritis.gr, mysfakia.gr
