ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ
Βρίσκεται χτισμένη σε υψόμετρο 400 μέτρων περίπου και σε απόσταση 6 χιλιόμετρα βόρεια της Καλαμάτας, με την οποία συνδέεται με ασφαλτοστρωμένο αυτοκινητόδρομο.
Από το μοναστήρι της Βελανιδιάς συνεχίζεται βορειοανατολικά το παλιό πλακόστρωτο καλντερίμι, του παλιού δρόμου Καλαμάτας – Αλαγονίας.
Το καλντερίμι αυτό αποτελεί το σημείο έναρξης ή λήξης του οδοιπορικού που διοργανώνουν διάφοροι πολιτιστικοί και ορειβατικοί σύλλογοι.
Πληροφορίες για την ιστορική αυτή Μονή Ζωοδόχου Πηγής της Βελανιδιάς μας δίνει ένα πατριαρχικό σιγίλιο του 1727.
Σύμφωνα με αυτό πρόκειται για «ιερόν και σεβάσμιον μοναστήριον πατριαρχικόν Σταυροπηγιακόν, εις όνομα σεμνυνόμενον της υπεραγίας ημών Θεοτόκου της κυρίας Χρυσοπηγής κατά την τοποθεσίαν Βελανιδείαν».
Το καθολικό της Μονής Βελανιδιάς χτίστηκε το 1679, όπως αναγράφει και μία επιγραφή στο υπέρθυρο και τιμάται στο όνομα της Ζωοδόχου Πηγής.
Η ονομασία της οφείλεται σε μια αιωνόβια βελανιδιά που υπήρχε κάποτε στον περίβολό της, η οποία “πρόρριζα απεσπάσθη” από το μεγάλο και καταστροφικό σεισμό του 1884 ενώ από την ίδρυσή του ήτανε ανδρικό μέχρι και το 1966, οπότε μετετράπηκε σε γυναικείο και την ταυτότητά του αυτή τη διατηρεί μέχρι και σήμερα.
Κατά τη διάρκεια του βίου του λεηλατήθηκε, πυρπολήθηκε και ισοπεδώθηκε είτε από επιδρομές βαρβάρων και ξένων κατακτητών είτε από καταστροφικούς σεισμούς, αλλά πάλι ξανακτίστηκε.
Κατά τα προεπαναστατικά χρόνια, υπήρξε ορμητήριο και κρησφύγετο κλεφτών και αρματολών.
Οπλαρχηγοί όπως ο Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος Φλέσσας ή Παπαφλέσσας, ο οποίος μόνασε εδώ, ο Νεδουσαίος Νικήτας Σταματελοπούλος ή Νικηταράς ή Τουρκοφάγος, ο Γέρος του Μοριά Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Αναγνωσταράς με ορμητήριο τον Βόρειο Δυτικό Ταΰγετο, την Μονή Μαρδακίου, Σιδερόπορτας, Δίμιοβας, Προφήτη Ηλία και Βελανιδιάς, στη διάρκεια της Επανάστασης συγκεντρώνονταν εδώ και συσκέπτονταν.
Στις 23 Μαρτίου του 1821 ξεκινώντας απο αυτή επικεφαλής αγωνιστών, μπήκαν στην Καλαμάτα, όπου μαζί με άλλους αρχηγούς και επαναστατημένους Έλληνες ελευθέρωσαν την πόλη, χωρίς να γίνει μάχη και να χυθεί αίμα.
Έτσι η Καλαμάτα είναι η πρώτη ελληνική πόλη που απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό.
Δυστυχώς όμως, ούτε η Μονή Βελανιδιάς δεν γλίτωσε από την καταστροφική μανία του Ιμπραήμ, ο οποίος την ισοπέδωσε το 1825.
Κατά τη γερμανική κατοχή, το μοναστήρι ήταν καταφύγιο του ΕΛΑΣ και των επαναστατικών ομάδων του Ταϋγέτου και για το λόγο αυτόν ισοπεδώθηκε από βομβαρδισμό των Γερμανών από το κάστρο της Καλαμάτας το Νοέμβριο του 1943.
Στη Μονή Βελανιδιάς μόνασε και ο πάτερ Πολύκαρπος, ο οποίος σύμφωνα με τον Μητροπολίτη Νικοπόλεως Μελέτιο, ο οποίος τον συνάντησε το 1954, είχε το χάρισμα των δακρύων.
Η Μονή είχε επίσης να αντιμετωπίσει και τον καταστροφικό σεισμό του 1986, ο οποίος μάλιστα στοίχισε και την ζωή δύο μοναχών.
Η Μονή γιορτάζει κάθε χρόνο την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα, ενώ στις 23 Μαρτίου, ημέρα της επετείου της απελευθέρωσης της Καλαμάτας, από εδώ ξεκινάει η ιερή φλόγα, που καταλήγει στην πλατεία 23ης Μαρτίου, όπου την υποδέχονται πλήθος κόσμου πανηγυρικά.
Σημαντικά από τα Μετόχιά του Μοναστηριού είναι ο Άγιος Δημήτριος, επί της οδού Αλαγονίας στην περιοχή Τούρλες της Καλαμάτας.
Είναι Μονόκλιτος σταυρεπίστεγος Ναός του 15ου αιώνα, που σήμερα είναι ξυλόστεγος κτισμένος πάνω σε παλαιότερο Ναό του 12ου αιώνα, από τον οποίον σώζεται μόνο η κόγχη του Ιερού.
Επίσης ο Ναός του Αγίου Φανουρίου, βόρεια της Καλαμάτας και στο δρόμο προς τη Βελανιδιά που είναι κτίσμα του 1915 και κτίτορας αυτού ο Ηγούμενος της Μονής Αρχιμ. Παΐσιος Μαντζουρανόπουλος. Ο Άγιος Φανούριος είναι προσκυνηματικός Ναός αφού λειτουργείται κάθε Πέμπτη και συρρέει σε αυτόν πλήθος ευσεβών χριστιανών.
Σήμερα η ιστορική Μονή Βελανιδιάς είναι μεν γυναικεία αλλά υπολειτουργεί και γίνονται σε αυτήν σημαντικά έργα αναστήλωσης μέσω προγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Η Ιερά Μονή υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας.
