ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΙΒΗΡΩΝ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ
Η Ιερά Μονή Ιβήρων είναι 3η στην τάξη των Αγιορείτικων Μονών, είναι κοινοβιακή και γιορτάζει στην Κοίμηση της Παναγίας. Η Ιερά Μονή Ιβήρων βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά της αθωνικής χερσονήσου επάνω σε μικρό όρμο, δίπλα στις εκβολές ενός μεγάλου χειμάρρου. Είναι το μέρος που κατά την ιερά παράδοση, επισκέφθηκε η Υπεραγία Θεοτόκος στην χερσόνησο του Άθω, συνοδευόμενη από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη. Υπήρχε από τον 8ο αιώνα ως μονή του Κλήμεντος. Το 980 ο εξ Ιβηρίας (Ίβηρες τότε ονομάζονταν οι κάτοικοι της Γεωργίας), επιφανέστατος στη βασιλική αυλή της Ιβηρίας, μοναχός Ιωάννης Τουρνίκιος με ομάδα Γεωργιανών μοναχών, προερχόμενη από τη Μεγίστη Λαύρα, την επέκτειναν και τη διαμόρφωσαν σε λαύρα-μοναστήρι.
Μετά το 1010 έλαβε τη σημερινή της ονομασία προς τιμήν των κτητόρων της. Κατά το 10ο και 11ο αιώνα προσαρτήθηκαν σ’ αυτήν πολλά μονύδρια, όπως του Kολοβού, του Προφήτου Ηλία, του Σισίκου και άλλες. Καταστράφηκε πολλές φορές από πειρατές, κυρίως από τους Φράγκους το 1259. Κατά τις αρχές του 15ου αιώνα η μονή Ιβήρων βρέθηκε σε πλήρες οικονομικό αδιέξοδο. Ανέκαμψε όμως πολύ γρήγορα και στο τέλος του ίδιου του αιώνα βρέθηκε με πολύ περισσότερους Έλληνες μοναχούς, έτσι ώστε και μετατράπηκε σε Ελληνική. Στην συνέχεια μετά από ενισχύσεις Γεωργιανών και Ρουμάνων ηγεμόνων, αλλά και Οικουμενικών Πατριαρχών περνώντας νέα περίοδο ακμής κατά τον 18ο αιώνα ήταν ήδη πλουσιώτατη. Το 1865 αποτεφρώθηκε σχεδόν ολόκληρη η μονή, διασωθέντων μόνο του Καθολικού και της Βιβλιοθήκης. Γρήγορα όμως ανακαινίσθηκε. Η μονή Ιβήρων προσέφερε πολλά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821, ενώ σ’ αυτήν μόνασε κατά τις περιόδους που ήταν εξόριστος, ο Πατριάρχης της Επανάστασης, εθνομάρτυρας Άγιος Γρηγόριος ο Ε΄.
Σαν μοναστηριακό συγκρότημα είναι μεγάλο και επιβλητικό. Η είσοδος της μονής Iβήρων με το διαβατικό, είναι στη βορεινή πλευρά. Στο ανατολικό τμήμα της αυλής είναι το Kαθολικό. Απέναντί του το μεγάλο κωδωνοστάσιο και στη συνέχεια η τράπεζα από τη μία πλευρά και το κτίριο της βιβλιοθήκης από την άλλη. Tα κτίρια της αυλής περιβάλλονται από τις πτέρυγες που σχηματίζουν τετράπλευρο, όπου υπάρχουν κατά ζώνες τα κελιά των μοναχών, οι χώροι διοικήσεως της μονής, o πύργος, το αρχονταρίκι, το νέο σκευοφυλάκιο-εικονοφυλάκιοβιβλιοθήκη- συνοδικό και άλλοι βοηθητικοί χώροι. Η μονή Ιβήρων έχει περίπου 40 μοναχούς. Μετατράπηκε σε Κοινοβιακή με σιγίλλιο του Οικουμενικού Πατριάρχη Δημητρίου του Α΄ το 1990.
Η μονή Ιβήρων έχει 16 παρεκκλήσια. Στο Καθολικό βρίσκονται δύο παρεκκλήσια με τοιχογραφίες, του Aγίου Nικολάου και των Aγίων Aρχαγγέλων. Εκεί φυλάσσονται τα λείψανα 165 αγίων και τμήματα από τα όργανα που χρησιμοποιήθηκαν κατά την σταύρωση του Xριστού. Στην αυλή είναι και το παρεκκλήσι του Tιμίου Προδρόμου, κτισμένο πάνω στο παλιό καθολικό της Μονής του Κλήμεντος. Η σημερινή μορφή του χρονολογείται από το 1710. To κoιμητήριο της μονής Ιβήρων βρίσκεται βόρεια της μονής και ο ναός τιμάται στη μνήμη του Aγίου Aθανασίου του Μεγάλου, πατριάρχου Aλεξανδρείας.
To Σκευοφυλάκιο της μονής Ιβήρων στεγάζεται μαζί με τη βιβλιοθήκη στο αυτοτελές κτίριο που βρίσκεται απέναντι από το Καθολικό. Θεωρείται από τα αξιολογότερα του Αγίου Όρους. Φυλάγονται ανεκτίμητοι θησαυροί, χρυσοκέντητα άμφια, εκκλησιαστικά σκεύη, σταυροί, δισκοπότηρα, εγκόλπια, μίτρες, η αρχιερατική στολή του Πατριάρχη Διονυσίου του Δ΄, ο μανδύας του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, αυτοκρατορικός σάκος του 15ου αιώνα και άλλα ιερά αντικείμενα και κειμήλια. Επίσης φυλάσσονται αυτοκρατορικά και πατριαρχικά έγγραφα, μεταξύ των οποίων τα χρυσόβουλα των αυτοκρατόρων Μιχαήλ Β΄ Παλαιολόγου και Ιωάννου Στ΄ Καντακουζηνού.
Η βιβλιοθήκη της μονής Ιβήρων είναι καλά οργανωμένη και πλούσια σε περιεχόμενο. Περιέχει περισσότερα από είκοσι χιλιάδες έντυπα, από τα οποία 33 είναι αρχέτυπα και 11000 παλαίτυπα βιβλία. Επίσης περιλαμβάνει περισσότερα από 2300 χειρόγραφους κώδικες καθώς και 14 λειτουργικά ειλητάρια. Από τους κώδικες διακόσιοι είκοσι τρεις, στην ελληνική και γεωργιανή γλώσσα, είναι περγαμηνοί. Οι υπόλοιποι είναι βομβύκινοι και χάρτινοι 68 ελληνικά χειρόγραφα και ένα σλαβικό είναι εικονογραφημένα. Στο νέο διώροφο κτίσμα της νότιας πλευράς της μονής Ιβήρων διαμορφώθηκε ειδικός χώρος για τη βιβλιοθήκη.
Η Ιερά Μονή των Ιβήρων έχει στην κατοχή της την Σκήτη Τιμίου Προδρόμου Ιβήρων, επονομαζόμενη και Ιβηρήτικη, δέκα Καθίσματα και είκοσι έξι Κελλιά. Δέκα κελλιά είναι στον οικισμό των Καρυών, δέκα τρία βρίσκονται προς την κατεύθυνση των Καρυών και τα υπόλοιπα τρία προς την Μονή Φιλοθέου. Tο Κελλί του Aγίου Δημητρίου στις Kαρυές χρησιμοποιείται ως αντιπροσωπείο. Το σύνολο των κελλιωτών μοναχών της μονής είναι είκοσι επτά και οι περισσότεροι ασχολούνται κυρίως με γεωργικές καλλιέργειες. Η μονή απέχει περίπου 1:15 ώρα από τις Καρυές, μισή ώρα από την Ιερά Μονή Σταυρονικήτα μέσα από ένα υπέροχο μονοπάτι, όταν αυτό είναι ανοιχτό από τις καιρικές συνθήκες, 1 ώρα από την Ιερά Μονή Φιλοθέου (τα πρώτα 30 λεπτά σε δασικό δρόμο και τα υπόλοιπα 30 σε όμορφο μονοπάτι) και 1:30 ώρα από τη Μονή Καρακάλλου σε πανέμορφο δασικό δρόμο.
Δίπλα στην παλιά είσοδο της μονής υπάρχει το παρεκκλήσι της Παναγίας της Πορταΐτισσας, όπου βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, η οποία μεταφέρεται στο Καθολικό της Μονής μόνο στις πανηγύρεις και λιτανεύεται την Τρίτη ημέρα του Πάσχα. Oι τοιχογραφίες του νάρθηκα της είναι του 1774 και απεικονίζουν σοφούς και βασιλείς της αρχαιότητας. Επίσης, λίγα μέτρα έξω από τη μονή, δίπλα στη θάλασσα, βρίσκεται το Κάθισμα (Ναός) και το Αγίασμα της Παναγίας Πορταΐτισσας, όπου παρουσιάστηκε η εικόνα.
Η ιερά εικόνα της Παναγίας Πορταΐτισσας
Την περίοδο της εικονομαχίας (8ος-9ος αι. μ. Χ.), πολλές άγιες εικόνες ρίχτηκαν στη θάλασσα για να προστατευθούν από τους εικονομάχους. Η πρόνοια του Θεού όμως τις οδήγησε σε μέρη, όπου προστατεύθηκαν και λατρεύτηκαν. Μία ευσεβής γυναίκα στη Νίκαια, προτίμησε να πετάξει την σημερινή εικόνα της Πορταΐτισσας στην θάλασσα, παρά να την καταστρέψουν οι εικονομάχοι. Έκλαιγε και θρηνούσε δια την απώλεια της αγαπημένης της εικόνας, αλλά η Υπεραγία Θεοτόκος την παρηγόρησε στον ύπνο της λέγοντάς της, ότι την εικόνα της θα την στείλει σ’ ένα τόπο, όπου θα την προσκυνούν εις τους αιώνες πολλές φυλές και γλώσσες. Μετά από αρκετά χρόνια, το 1004 μ.Χ. η εικόνα εμφανίστηκε μέσα στην θάλασσα μπροστά στη Μονή Ιβήρων στο Άγιο Όρος, να στέκεται όρθια πάνω στα νερά. Οι μοναχοί θαύμασαν το γεγονός και προσπαθούσαν να βγάλουν την εικόνα από την θάλασσα αλλά μία αόρατη δύναμη τους εμπόδιζε.
Λίγο πιο ψηλά από την Μονή ασκήτευε ένας μοναχός με το όνομα Γαβριήλ. Σ’ αυτόν παρουσιάστηκε η Παναγία και του είπε τα εξής: “Θέλω εσύ να έρθεις να παραλάβεις την εικόνα μου από την θάλασσα, διότι εσένα βρίσκω άξιο για να την μεταφέρεις στην Μονή”. Ο ασκητής υπάκουσε και κατέβηκε να παραλάβει την εικόνα. Όταν μπήκε στην θάλασσα όμως, προς έκπληξη όλων, δεν βούλιαζε αλλά περπατούσε επάνω στα νερά, μέχρι που έβγαλε την εικόνα στην ξηρά. Στο σημείο που ακούμπησε η εικόνα μόλις βγήκε από την θάλασσα, ανέβλυσε αγίασμα, το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα. Ο ασκητής Γαβριήλ μαζί με τον ηγούμενο και τους μοναχούς, μετέφεραν την εικόνα στο καθολικό της Μονής και την εγκατέστησαν σε περίοπτη θέση. Την επόμενη ημέρα όμως δεν την βρήκαν μέσα στην εκκλησία, αλλά πάνω από την πύλη. Αυτό έγινε πολλές φορές ακόμη και οι μοναχοί κατάλαβαν ότι η Παναγία θέλει να μείνει πλησίον της πύλης. Μάλιστα εμφανίστηκε και στον ηγούμενο και του είπε τα εξής: “Εγώ ήρθα εδώ για να σας φυλάω κι όχι να με φυλάτε”. Μετά κι απ’ αυτό, έχτισαν ωραίο παρεκκλήσιο δίπλα στην πύλη – πόρτα της Μονής και η εικόνα εγκαταστάθηκε εκεί, όπου υπάρχει μέχρι σήμερα, ω φρουρός, ιατρός και προστάτης όλων των μοναζόντων στο αγιώνυμο Όρος. Εκεί οφείλεται και το όνομα της εικόνος.
Η παράδοση στο Άγιο Όρος λέει, ότι αν φύγει η εικόνα της Πορταϊτισσας, πρέπει να φύγουν και οι μοναχοί από το Άγιο Όρος. Σύμφωνα με τον Άγιο Νείλο τον Μυροβλύτη και Αγιορείτη, όταν πληθύνει η ανομία, θα αναχωρήσει εκ του Αγίου Όρους. Είναι χαρακτηριστικό το σημάδι στο σαγόνι της Υπεραγίας Θεοτόκου. Ένας βάρβαρος πειρατής χτύπησε την ιερά εικόνα στο σημείο αυτό, από όπου έτρεξε αίμα. Μετά το γεγονός αυτό ο βάρβαρος μεταμεληθείς, έγινε μοναχός και πιστός υπηρέτης της Παναγίας στη Μονή. Μάλιστα, παρά το μοναχικό όνομα που του δόθηκε, προτίμησε από ταπείνωση το όνομα Βάρβαρος. Ο συγκεκριμένος μοναχός έφθασε σε ύψη αρετής και η Εκκλησία μας εορτάζει σήμερα τον Άγιο Βάρβαρο τον Ιβηρίτη στις 13 Μαΐου. Την ίδια μέρα εορτάζουν και άλλοι Ιβηρίτες Άγιοι, όπως ο ασκητής Άγιος Γαβριήλ που παρέλαβε την ιερά εικόνα από την θάλασσα.
Το 1651 οι 365 Ιβηρίτες μοναχοί δοκίμαζαν οικονομική στενότητα, γι’ αυτό ανέθεσαν στη Θεοτόκο να μεριμνήσει για τη συντήρηση τους. Αμέσως η φιλόστοργη Μητέρα έτρεξε για εξεύρεση πόρων με το ακόλουθο χαριτωμένο θαύμα. Εκείνη την περίοδο ήταν βαριά άρρωστη η κόρη του τσάρου της Ρωσίας Αλεξίου Μιχαήλοβιτς. Τα πόδια της ήταν παράλυτα και για τους γιατρούς αθεράπευτα. Τη θλίψη της πριγκίπισσας και των Βασιλέων γονέων της έρχεται τώρα να μεταβάλει σε χαρά η θαυματουργή Πορταΐτισσα. Παρουσιάζεται μια νύχτα στον ύπνο της, κι αφού της έδωσε θάρρος, υποσχέθηκε να τη θεραπεύσει, λέγοντας τη: – Να πεις στον πατέρα σου να φέρει από τη μονή των Ιβήρων την εικόνα μου την Πορταΐτισσα. Το πρωί η άρρωστη διαβίβασε την εντολή κι αμέσως ξεκίνησε έκτακτη αποστολή, για να μεταφέρει στους Ιβηρίτες μοναχούς την επιθυμία του τσάρου. Εκείνοι φοβήθηκαν μήπως η εικόνα δεν επιστραφεί, και αποφάσισαν να στείλουν ένα πιστό αντίγραφο με τιμητική συνοδεία τεσσάρων ιερομόναχων.
Μόλις μαθεύτηκε ο ερχομός της σεπτής εικόνας στη Μόσχα, η πόλη άδειασε. Όλοι, βασιλείς και λαός, έτρεξαν να την προϋπαντήσουν. Στ’ ανάκτορα όμως η πριγκίπισσα κειτόταν στο κρεβάτι, χωρίς να γνωρίζει τίποτε. Κάποια στιγμή ζήτησε τη μητέρα της και τότε πληροφορήθηκε το μεγάλο γεγονός. – Τί; φώναξε. Έρχεται ή Παναγία, κι έμενα με άφησαν εδώ; Πηδά αμέσως από το κρεβάτι, ντύνεται και τρέχει να υποδεχθεί κι εκείνη την Παναγία. Ο κόσμος είδε την παράλυτη πριγκίπισσα να τρέχει και τα έχασε. Η συγκίνηση κορυφώθηκε, όταν από την άλλη μεριά έφθασε η αγία εικόνα κι έγινε η τελετή της υποδοχής και της προσκυνήσεως. – Μεγαλειότατε, είπαν οι απεσταλμένοι, προσφέρουμε τη σεπτή αυτή εικόνα σαν δώρο στο ευσεβές ρωσικό έθνος. – Σας ευχαριστώ, είπε συγκινημένος ο τσάρος. Σε ένδειξη της ευγνωμοσύνης μου σας παραχωρώ μία από τις καλύτερες μονές της πρωτεύουσας, τον Άγιο Νικόλαο. Το μετόχι αυτό παρέμεινε στην κυριότητα της μονής Ιβήρων μέχρι το 1932 και της εξασφάλιζε τόσα έσοδα, ώστε κάλυπτε όλες σχεδόν τις υλικές της ανάγκες. Από τότε, η σχέση του ρωσικού λαού με την Παναγία Πορταΐτισσα είναι πολύ έντονη, γεγονός που είναι ιδιαίτερα φανερό στις μέρες μας.
Πηγές: imiviron.gr, monastiria.gr
Ἀπολυτίκιον Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Ἦχος Α΄.
Ἐν τῇ Γεννήσει τὴν παρθενίαν ἐφύλαξας, ἐν τῇ Κοιμήσει τὸν κόσμον οὐ κατέλιπες Θεοτόκε. Μετέστης πρὸς τὴν ζωήν, Μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς, καὶ ταῖς πρεσβείαις ταῖς σαῖς λυτρουμένη, ἐκ θανάτου τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Ἀπολυτίκιον Παναγίας Πορταϊτίσσης. Ἦχος Α΄. Τοῦ λίθου σφραγισθέντος.
Τὴν θείαν σου εἰκόνα δεδεγμένοι ἐν θαύματι, Πυλωρὸν Παρθένε καὶ Σκέπην καὶ προστάτιδα ἔχομεν, τοῦ κλήρου σου οἱ τρόφιμοι ἀεί, καὶ Σοῦ ως ἀφομοίωμα ἡμεῖς, τὴν αὐτήν σου προσκυνοῦντες ἀπὸ ψυχῆς, βοῶμεν σοι Θεοτόκε˙ δόξα τῇ παναγάθῳ σου βουλῇ, δόξα τῇ προστασίᾳ σου, δόξα τῇ πρὸς ἡμᾶς Ἁγνὴ θείᾳ προνοίᾳ σου.
