ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

Η Ιερά Μονή της Μεγίστης Λαύρας, πρώτη στην ιεραρχία των είκοσι Αγιορείτικων Μονών, βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της αθωνικής χερσονήσου. Ιδρυτής της υπήρξε ο Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης από την Τραπεζούντα, θεμελιωτής του κοινοβιακού μοναχισμού στο Αγιώνυμο Όρος. Κατά συνέπεια, η Μονή της Μεγίστης Λαύρας θεωρείται το μοναστηριακό ξεκίνημα στον Άθωνα (963 μ.Χ.).

Ο Αθανάσιος, καθηγητής στην Κωνσταντινούπολη, πήγε στο Όρος ως ερημίτης το 957 μ.Χ. Ήταν προσωπικός φίλος του στρατηγού Νικηφόρου Φωκά. Όταν ο Νικηφόρος Φωκάς έγινε αυτοκράτορας, η Λαύρα έγινε Βασιλική Μονή και έλαβε πλούσιες επιχορηγήσεις και φορολογική ατέλεια. Η Μεγίστη Λαύρα, όπως ονομάσθηκε η Μονή, ακολούθησε την οργάνωση των μεγάλων κοινοβιακών μοναστηριών, κάτι που προκάλεσε την αντίθεση των παραδοσιακών ερημιτών του Όρους. Ο διάδοχος του Φωκά, αυτοκράτορας Ιωάννης Τσιμισκής, υπέγραψε το 972 τον περίφημο «Τράγο», το πρώτο Τυπικό του Αγίου Όρους, στο οποίο ορίζεται ένα καθεστώς συνύπαρξης του αναχωρητικού και του κοινοβιακού συστήματος. Η Λαύρα υπήρξε το πρώτο μεγάλο κοινόβιο στο Όρος με ογδόντα περίπου μοναχούς. Τον 11ο αιώνα ο αριθμός των μοναχών έφτασε τους επτακόσιους.

Το μεγάλο αυτό μοναστικό συγκρότημα, το οποίο περιβάλλει ισχυρό τείχος, περιλαμβάνει το Καθολικό, τη φιάλη, την τράπεζα, το μαγειρείο, το αρτοποιείο, το δοχείο (αποθήκη λαδιού), το σκευοφυλάκιο, το ιματιοφυλάκιο, το νοσοκομείο και τη βιβλιοθήκη. Στον περίβολο βρίσκονται, επίσης, δύο μεγάλοι ναοί, η Παναγία Κουκουζέλισσα και ο Άγιος Μιχαήλ Συννάδων της Φρυγίας. Στις τέσσερις πτέρυγες που περιβάλλουν το συγκρότημα βρίσκονται τα κελιά των μοναχών, οι ξενώνες, παρεκκλήσια κ.ά. Ο αρσανάς (λιμάνι) της Μονής βρίσκεται στο οχυρό λιμανάκι Μανδράκι.

Το Καθολικό της Μονής της Λαύρας που τιμάται στη μνήμη του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτη (5/18 Ιουλίου), άρχισε να κτίζεται το 963 μ.Χ. ως σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, ο οποίος στηριζόταν σε τέσσερις πεσσούς. Δημιουργείται έτσι ένας νέος αρχιτεκτονικός τύπος, ο λεγόμενος σταυροειδής εγγεγραμμένος αθωνίτικου τύπου, ο οποίος γνωρίζει μεγάλη διάδοση όχι μόνο στις Μονές του Αγίου Όρους, αλλά και σε όλα τα Βαλκάνια από τη μεσοβυζαντινή έως και τη μεταβυζαντινή περίοδο.

Η εικόνας της Παναγίας Κουκουζέλισσας αποτελεί την κυριότερη εικόνα της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας. Ονομάστηκε έτσι από τον Ιωάννη Κουκουζέλη, που γεννήθηκε τον 12ο αιώνα στο Δυρράχιο. Παιδί φτωχής οικογένειας, έτρωγε κουκιά και ζέλια (χόρτα), απ’ όπου πήρε το όνομά του. Λόγω της ωραίας του φωνής, κέρδισε την εύνοια του αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄, όταν πήγε στην Πόλη. Ωστόσο, παρόλες τις τιμές που απολάμβανε, ήθελε να αφιερώσει τη ζωή του στον Θεό και να γίνει μοναχός. Καθώς, όμως, ο αυτοκράτορας ήθελε να τον παντρέψει με μια πριγκίπισσα, αποφάσισε να καταφύγει στη Μονή Μεγίστης Λαύρας, όπου ανέλαβε ως διακονία να βόσκει τα ζώα. Εξασφάλισε με αυτόν τον τρόπο την ποθητή απομόνωση και ανωνυμία του.

Λόγω της μεγάλης του προσήλωσης στον Θεό, έψαλλε πάντα με μεγάλη κατάνυξη και γλυκύτητα, ώστε ακόμα και τα ζώα καθηλώνονταν στο άκουσμα των ύμνων του. Μια μέρα ο Ιωάννης κουρασμένος αποκοιμήθηκε μέσα στον Ναό όπου έψαλλε και τότε ξαφνικά τού παρουσιάστηκε η Παναγία. Η Θεοτόκος τού ζήτησε να συνεχίσει να ψάλλει και του είπε ότι θα τον ανταμείψει στους ουρανούς για τους ύμνους του. Όταν ξύπνησε από το ευλογημένο όνειρο, ο Ιωάννης ταραγμένος βρήκε στο χέρι του ένα χρυσό νόμισμα, το οποίο τοποθέτησε με ευλάβεια στη θαυματουργή εικόνα. Από εκείνη τη στιγμή, ο Ιωάννης, με ακόμα μεγαλύτερο ζήλο, σκόρπιζε την ευλαβική μελωδία του αδιάκοπα. Από την πολύωρη ορθοστασία τα πόδια του αρρώστησαν και άρχισαν να σαπίζουν. Τότε λέγεται ότι εμφανίστηκε πάλι η Παναγία και τον θεράπευσε. Έκτοτε οι μοναχοί της Μονής τιμούν την εικόνα της Παναγίας της Κουκουζέλισσας την 1η Οκτωβρίου.

Το 1535 το Καθολικό της Μονής τοιχογραφείται από τον γνωστό Κρητικό ζωγράφο Θεοφάνη Στρελίτσα ή Μπαθά, μοναχό της Λαύρας, ο οποίος νωρίτερα είχε εργασθεί στα Μετέωρα. Εκπρόσωπος της Κρητικής Σχολής, αντλεί τα πρότυπά του από τα έργα των Κρητικών ζωγράφων του 15ου αιώνα, προσαρμόζοντας με μεγάλη επιτυχία τη διάταξη των συνθέσεων στις μεγάλες επιφάνειες του Καθολικού. Εκτός από το Καθολικό, ο Θεοφάνης με τους δύο γιούς του διακόσμησε και την τράπεζα της Μονής καθώς και μέρος από το δοχείο (αποθήκη λαδιού) και τα μαγειρεία.

Σημαντικό προσκύνημα αποτελεί τόσο ο τάφος του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου στο Καθολικό της Μονής, όσο και το Αγίασμα του Αγίου, βόρεια της Μονής, σε χώρο που ασκήτεψε ο Όσιος. Στην ιστορική πορεία της η Μονή ανέδειξε από τους μοναχούς της είκοσι επτά Πατριάρχες συνολικά και περίπου εκατόν πενήντα Αρχιερείς. Σήμερα στη Μονή εγκαταβιούν περίπου πενήντα μοναχοί εντός αυτής και περίπου τριακόσιοι στα διάφορα κελιά και εξαρτήματα πέριξ αυτής, ενώ η Μονή δίνει τη δυνατότητα διανυκτέρευσης σε συγκεκριμένο αριθμό επισκεπτών κατόπιν πρότερης αίτησης.

Ἀπολυτίκιον Ὁσίου Ἀθανασίου Ἀθωνίτου. Ἦχος Γ΄. Τὴν ὡραιότητα.

Τὴν ἐν σαρκὶ ζωήν, σοῦ κατεπλάγησαν, Ἀγγέλων τάγματα, πῶς μετὰ σώματος, πρὸς ἀοράτους συμπλοκάς, ἐχώρησας πανεύφημε, καὶ κατετραυμάτισας, τῶν δαιμόνων, τὰς φάλαγγας· ὅθεν Ἀθανάσιε, ὁ Χριστὸς σὲ ἠμείψατο, πλουσίαις δωρεαῖς· διὸ Πάτερ, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ἀπολυτίκιον Ὁσίων Ἰωάννου τοῦ Κουκουζέλους καὶ Γρηγορίου τοῦ Δομεστίκου. Ἦχος Δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε.

Τῆς Λαύρας τὰ θρέμματα, καὶ ἡδυφώνους αὐλούς, ὡς θείους θεράποντας, καὶ ὑμνολόγους Χριστοῦ, συμφώνως αἰνέσωμεν, ὕμνοις τὸν Κουκουζέλην, καὶ κλεινὸν Ἰωάννην, ἅμα σὺν Γρηγορίῳ, τῷ σοφῷ Δομεστίκῳ· Χριστὸν γὰρ ἱκετεύουσιν, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

Πηγές: monastiria.gr, monastery.gr

ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ


Chat