ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΡΟΦΗΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΖΑΧΟΛΗΣ
Η Ιερά Μονή Προφήτου Ηλιού Ζάχολη του Δήμου Ξυλοκάστρου-Ευρωστίνης βρίσκεται στους πρόποδες του Μαύρου Όρους, περίπου 20 χλμ. από το Δερβένι.
Για να φτάσει κανείς στην Μονή, οδηγώντας στην Ν.Ε.Ο. Κορίνθου-Πατρών, βγαίνει στον κόμβο του Δερβενίου και ακολουθεί τη διαδρομή Ροζενά- Ζάχολη. Φτάνοντας στη Ζάχολη, περνάει μπροστά απ’ τον ιστορικό Ναό της Αγίας Παρασκευής συνεχίζει τον δρόμο για Χελυδόρι και ύστερα από 2 χλμ. ο επισκέπτης βρίσκεται στην είσοδο της Ιεράς Μονής. Εκεί δεσπόζουν 2 πανύψηλα έλατα και μια παραδοσιακή κρήνη.
Υπάρχουν πολλές εκδοχές για τη χρονολογία ίδρυσης της Μονής, μια από αυτές μιλά για τον 10ο αιώνα από μοναχούς που έφυγαν από την Κωνσταντινούπολη, την περίοδο της εικονομαχίας ενώ μια άλλη μιλά για τον 14ο αιώνα, η οποία μοιάζει και η πιο πιθανή.
Οι ρίζες της Μονής βρίσκονται λοιπόν στους Βυζαντινούς χρόνους, σύμφωνα με τη σελίδα 37 του κώδικα της. Υπάρχει καταχωρημένο σουλτανικό φιρμάνι το οποίο ορίζει ότι η ιδιοκτησία της Μονής θα παραμείνει ως έχει και μετά την Άλωση. Το είχε εκδώσει ο Χαμήδ Χάνης το 1714. Από αυτό συμπεραίνουμε ότι η Μονή ιδρύθηκε προ του 1453. Υπάρχει όμως και άλλη μαρτυρία που τοποθετεί την ίδρυση/ανακαίνιση της Μονής στο 1616.
Η Μονή κτίσθηκε αρχικά τετράπλευρη, δηλαδή και στις τέσσερις πλευρές έγιναν κελιά Βυζαντινού ρυθμού (με θόλους και καμάρες) ενώ το καθολικό της, στο ίδιο ρυθμό, είναι αφιερωμένο στον Προφήτη Ηλία του Θεσθίτου. Σήμερα το μοναστήρι σχηματίζει ένα Π, με δεξιά και αριστερά να βρίσκονται τα κελιά, οι αποθήκες, τα υπόγεια. Στο κέντρο βρίσκεται το καθολικό. Απλή βασιλική με αψίδες και διαστάσεις 7,70×7,40 μέτρα. Η διακόσμηση του καθολικού έγινε στη συνέχεια με σπουδαίες τοιχογραφίες και ωραιότατες ιερές εικόνες Βυζαντινής τεχνοτροπίας. Εκείνο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Η Μονή παρέμεινε ίδια μέχρι το σεισμό του 1720, ο οποίος προκάλεσε σοβαρά προβλήματα. Παρέμεινε σε αυτή την κατάσταση μέχρι το χειμώνα του 1740, οπότε και υπέστη ακόμα μεγαλύτερη καταστροφές, λόγω καιρικών συνθηκών, αφού κατέρρευσε το Καθολικό. Το 1741 άρχισε η ανοικοδόμηση της με τη μορφή που είχε μέχρι πρόσφατα.
Η ανοικοδόμηση του υπάρχοντος Μοναστηριού έγινε στα θεμέλια του παλιού κτηρίου, όμως στο πλέον κτίσθηκαν μόνο στις τρεις πλευρές κελιά και ανατολικά έγινε μαντρότοιχος. Το 1840, δεύτερος δύσκολος χειμώνας και ο μαντρότοιχος καταρρέει. Το μοναστήρι χτίστηκε στο σχέδιο βασιλικής, το καθολικό διέθετε ξυλόγλυπτο τέμπλο, ενώ οι εικόνες των δεσποτικών φιλοτεχνήθηκαν το 1758 από έναν Κρητικό διάκονο ονόματι Αθανάσιο.
Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Μονή λειτούργησε ως «κρυφό σχολειό» της Ζάχολης και των γύρω χωριών. Ενώ για την ευόδωση του Αγώνα, προσέφερε βοήθεια χρηματική και προμήθειες στους επαναστατημένους.
Μέχρι το 1949 η Μονή ήταν ανδρική, το 1950 μετατράπηκε σε γυναικεία και διατηρείται έτσι μέχρι σήμερα. Το 2000 πυρκαγιά που προκλήθηκε στο γύρω δάσος κατέστρεψε ολοσχερώς της Μονή εκτός του Καθολικού της, ενώ χάθηκε και το σημαντικό ιστορικό αρχείο. Σήμερα σώζεται μόνον ο Κώδικας.
Η Ι. Μονή υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Κορίνθου, Σικυώνως, Ζεμενού, Ταρσού και Πολυφέγγους.
Πηγή : www.mythicalpeloponnese.gr
