ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΜΟΧΟΥ

Η εκκλησία που βρίσκεται στην κεντρική πλακόστρωτη πλατεία του Μοχού είναι δίκλιτος καμαροσκέπαστος Ναός αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και την Αγία Παρασκευή. Η ανέγερσή του έγινε το 1835 πάνω σε ερείπια παλαιότερου Ναού. Χαρακτηριστικό του είναι το μεγαλοπρεπές ξυλόγλυπτο τέμπλο και οι εικόνες του 15ου και 16ου αιώνα.

Ιστορικό ευρέσεως της θαυματουργής εικόνας της Ευαγγελίστριας

Το έτος 1874 οι κάτοικοι του Μοχού Ηρακλείου, έχοντας εντός της κωμοπόλεως τρεις Ναούς, οι οποίοι όμως δεν επαρκούσαν για το εκκλησίασμα, αποφάσισαν να διευρύνουν σε δίκλιτο τον κεντρικό Ναό της Αγίας Παρασκευής και άρχισαν την κατεδάφιση του νότιου και του δυτικού τοίχου και τη θεμελίωση. Στις 25 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, όταν όλοι οι εργαζόμενοι αποχώρησαν το απόγευμα, παρέμεινε ο τότε ταμίας της εκκλησιαστικής επιτροπής, Νικόλαος Αρχοντάκης. Θεώρησε καλό να εργαστεί και άρχισε με ένα φτυάρι να απομακρύνει από τα θεμέλια τα σκαμμένα χώματα.

Τότε άκουσε έναν ήχο μετάλλου πολύ χαρακτηριστικό, τον οποίο παρήγαγε κάποιο αντικείμενο κατά την εκσφενδόνιση των χωμάτων και, αφού ερεύνησε, βρήκε ένα κομμάτι μετάλλου σε σχήμα ορθογωνίου παραλληλογράμμου 10 επί 15 εκατοστών περίπου, αλλά με τη μία γωνία να λείπει. Λόγω της πολυετούς παραμονής του μετάλλου μέσα στη γη, δεν διέκρινε κανείς τίποτε πάνω στην επιφάνειά του, η οποία καλυπτόταν από γαιώδες επίχρισμα, ένα μείγμα χώματος και σκουριάς. Αλλά αυτός που το βρήκε, υποθέτοντας ότι ως μέταλλο είχε κάποια αξία, το παρέλαβε και, αφού το τοποθέτησε μέσα σε ένα καλάθι, όπου είχε και τυρί, το κρέμασε με αγκίστρι στη μέση της καμάρας της οικίας του.

Μετά το δείπνο, ξάπλωσε και, πριν κοιμηθεί, αντιλήφθηκε ότι το καλάθι κουνιόταν και, νομίζοντας ότι έγινε σεισμός, σηκώθηκε έντρομος, αλλά αμέσως έπαψε η κίνηση του καλαθιού και ξάπλωσε πάλι. Τότε παρατήρησε για δεύτερη φορά το καλάθι να κινείται και, αφού υπέθεσε ότι κάποιο ποντίκι είχε μπει μέσα σ’ αυτό λόγω του τυριού, σηκώθηκε και ερεύνησε, αλλά, επειδή δεν βρήκε τίποτε, ξάπλωσε και πάλι.

Τότε συνέβη το πρώτο θαύμα: Αιφνιδίως φλόγες κάλυψαν το καλάθι, όπου βρισκόταν το μέταλλο, οι οποίες έφταναν μέχρι τη στέγη. Όπως ήταν φυσικό, σηκώθηκε κραυγάζοντας με τρόμο «Φωτιά! Παναγία μου!», ξυπνώντας τα παιδιά του. Είχε δύο ενήλικα τέκνα, τον Λεωνίδα και τη Σοφία. Όμως, μόλις έγιναν και τα παιδιά του αυτόπτες μάρτυρες, οι φλόγες έσβησαν, όπως ακριβώς άναψαν, δηλαδή χωρίς ανθρώπινη ενέργεια.

Πεπεισμένος για το θαύμα που έγινε, πολύ πρωί την επομένη ανακοίνωσε τα συμβάντα στους ιερείς και λήφθηκε η απόφαση να δοθεί το εύρημα σε χρυσοχόο, για να καθαριστεί, γι’ αυτό και μετέβησαν στο Ηράκλειο. Ο χρυσοχόος, αφού πληροφορήθηκε όσα έγιναν, προέβη με προσοχή στον καθαρισμό και – ω του θαύματος! – αποκαλύφθηκε η παράσταση της Θεοτόκου και του Αρχαγγέλου Γαβριήλ σε σκουρόχρωμη εικόνα ζωγραφισμένη πάνω στο μέταλλο.

Μετά απ’ αυτό, αποφασίστηκε το δεξιό κλίτος να αφιερωθεί στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Όσο διαρκούσε η ανέγερση του Ναού και μάλιστα όταν έκλεινε ο θόλος, ο πρωτομάστορας θυμωμένος εκσφενδόνισε από το ύψος του θόλου μία στάμνα, διότι οι εργάτες είχαν παραμελήσει να ανεβάσουν νερό για αρκετή ώρα. Η στάμνα έπεσε πάνω σε σωρό από πέτρες, αλλά δεν έσπασε. Το δεύτερο αυτό θαύμα μεταδόθηκε από στόμα σε στόμα σε όλο το χωριό.

Το 1876 έγιναν τα Εγκαίνια του Ναού και έκτοτε πολλά θαύματα της Παναγίας έχουν διαπιστωθεί σε βαριά ασθενείς: Ένα εξάχρονο παιδί έχασε την όρασή του, αλλά οδηγήθηκε από τη μητέρα του στην εκκλησία και, μόλις ασπάστηκε την εικόνα του Ευαγγελισμού, ξαναβρήκε το φως του. Πολλές φορές έχει φανεί η προστασία της Θεομήτορος στους κατοίκους του Μοχού, αλλά και σε όσους από άλλες περιοχές προσέρχονται στον Ναό της με πίστη, γι’ αυτό όλοι τιμούν τη Θεοτόκο ως πολιούχο και προστάτιδά τους.

Πηγές:
Ορθόδοξη Κρήτη
Μοχός Ηρακλείου: Ιστορία, Λαογραφία, Πολιτισμός, Παράδοση

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ΄.

Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ Κεφάλαιον, καὶ τοῦ ἀπ’ αἰῶνος Μυστηρίου ἡ φανέρωσις, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, Υἱὸς τῆς Παρθένου γίνεται, καὶ Γαβριὴλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται. Διὸ καὶ ἡμεῖς σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ.