ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΠΑΤΩΝ
Το γυναικείο ιστορικό Βυζαντινό μοναστήρι της Παναγίας της Βλαχέρνας βρίσκεται στον οικισμό της Κάτω Παναγιάς της επαρχίας Ηλείας. Η Μονή της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας στην Ηλεία, που έχει πάρει το όνομά της από την ονομαστή Παναγία των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη, κείται σε απόσταση 2,5 km νοτιοανατολικά του λιμενίσκου της Κυλλήνης, σε υψόμετρο μόλις 80 μέτρων.
Βλαχέρνα, είναι η ονομασία περίφημης συνοικίας της Κωνσταντινούπολης, ονομαστής από τον ναό της Θεοτόκου των Βλαχερνών, που είχε συνδεθεί με επίσημες θρησκευτικές τελετές των ανακτόρων. Στον ναό αυτό γινόταν μια ειδική τελετή, το Λούσμα ή Λοετρόν, κατά την οποία οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες λούζονταν με αγιασμένο ύδωρ με σκοπό την πνευματική και σωματική τους κάθαρση και σωτηρία. Στον ναό της Παναγίας των Βλαχερνών φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας, που δεομένη έχει ανοιχτά τα χέρια της σε στάση ικεσίας, γι’ αυτόν τον λόγο ο λαός της Πόλης την ονομάζει «Αψηλοχερούσα». Όταν επιτέθηκαν οι Άβαροι στη Βασιλεύουσα, το 626, και έλειπε σε εκστρατεία ο αυτοκράτορας Ηράκλειος, ενώπιον του κινδύνου, λιτανεύτηκε η εικόνα της Παναγίας από τον Πατριάρχη Σέργιο και τον λαό. Η Κωνσταντινούπολη σώθηκε από τον κίνδυνο και όλος ο λαός με επικεφαλή τον Πατριάρχη και τους ιερείς αγρύπνησε στον ναό των Βλαχερνών ψάλλοντας τον Ακάθιστο Ύμνο, μπροστά από τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Η μεγάλη ακτινοβολία της Παναγίας των Βλαχερνών, σε συνδυασμό με τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας κατέστησε συνηθέστατη και έξω από τα όρια της Κωνσταντινούπολης, την ονομασία ναών αφιερωμένων στη Θεοτόκο ως ναών της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας.
Για να ακριβολογούμε στις Βλαχέρνες υπήρχαν δύο ναοί προς τιμή της Υπεραγίας Θεοτόκου. Τον πρώτο είχαν αναγείρει οι αυτοκράτορες Μαρκιανός (450-457) και η Πουλχερία, και σ’ αυτόν φυλάσσονταν, σύμφωνα με την παράδοση, τα εντάφια σπάργανα της Θεοτόκου. Τον δεύτερο ναό είχε ανεγείρει, λίγο αργότερα, ο αυτοκράτορας Λέων Α΄ (457-474) και σ’ αυτόν φυλασσόταν η τίμια εσθήτα της Παναγίας.
Η Mονή της Παναγίας της Βλαχέρνας βρίσκεται κοντά στον οικισμό της Κάτω Παναγιάς, μόλις 2,5 km από την Κυλλήνη, εντός μικρής ελαιόφυτης κοιλάδας και ανήκει στη Ιερά Μητρόπολη της Ηλείας (Δυτική Πελοπόννησος).
Είναι παλαιότατη Μονή με σπουδαιότατη ιστορική παράδοση που τελευταία λειτουργούσε ως γυναικείο μοναστήρι. Από το 1978, μετά από σχετική απόφαση του Μητροπολίτη Ηλείας Αθανασίου, στον χώρο της Μονής ιδρύθηκε Γηροκομείο και Οίκος Ευγηρίας για τις άπορες, υπερήλικες και απροστάτευτες γυναίκες της περιοχής. Ο Μητροπολίτης Γερμανός συνέχισε το αγαθοεργό έργο και εκτός από το Ίδρυμα για γέροντες και υπερήλικες στη Μονή της Βλαχέρνας, έθεσε σε λειτουργία άλλα τέσσερα παρόμοια ιδρύματα.
Είναι άγνωστο δυστυχώς το πότε ακριβώς ιδρύθηκε η Μονή. Πάντως το Καθολικό της έχει υλικά προερχόμενα από άλλο ναό παλαιοχριστιανικής τέχνης που άκμασε μεταξύ των ετών 330-630 μ.Χ. Εικάζεται ότι η ίδια η Μονή μάλλον ιδρύθηκε πριν από τον 9ο αιώνα. Το αξιόλογο Καθολικό της είναι αφιερωμένο στο Γενέσιο της Υπεραγίας Θεοτόκου και πανηγυρίζει ανά έτος στις 8 Σεπτεμβρίου. Τα γλυπτά μάρμαρα που είναι ενσωματωμένα στο Καθολικό και υπάρχουν στη Μονή προέρχονται από τον αρχικό παλαιοχριστιανικό ναό, ο οποίος μάλλον κατέπεσε από κάποιο ισχυρό σεισμό, αφού άλλωστε πολλές φορές η Μονή και γενικότερα η Ηλεία έχουν πληγεί από δυνατούς σεισμούς.
Σήμερα, το μοναστήρι, εκτός από σημαντικό θρησκευτικό και ιστορικό μνημείο, λειτουργεί και ως Ίδρυμα Χρονίως Πασχόντων και Κατακοίτων Γερόντων.
Πηγή & Φωτογραφίες : www.imilias.gr
