ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ “ΠΑΝΑΓΙΑ ΑΝΔΡΟΥΜΠΕΒΙΤΣΗΣ”
Βρίσκεται πλησίον του δρόμου Καλαμάτας προς Αρεόπολη, Γύθειο και Καρδαμύλη, στον κάμπο Αβίας, ένα χιλιόμετρο περίπου μετά το χωριό Σταυροπήγιο, στην δυτική Μάνη.
Η Μονή κτίσθηκε στην μετά την εποχή των Κομνηνών Αυτοκρατόρων, στην χρονική περίοδο, μεταξύ 12ου – 13ου αιώνα. Αυτό συνάγεται από τον αρχιτεκτονικό ρυθμό του μικρού ναού και από την τεχνοτροπία των αγιογραφιών του ενώ υπάρχει ένας, συνεχόμενος με τον παλαιό, νεότερος σταυρεπίστεγος μετά τρούλου ναός, του 1704 που είναι κατάγραφος.
Επί σειρά αιώνων, η Μονή άκμασε, με παράλληλη οικονομική ανάπτυξη της γεωργικής και της ποιμενικής ζωής, όπως άλλωστε συνέβαινε με τους πλησιόχωρους οικισμούς της, που εμφανίζονται σε έγγραφα του Οικουμενικού Πατριαρχείου καθώς και στις σωζόμενες βενετικές απογραφές.
Δύο ήταν οι ισχυροί γείτονες της Μονής: το Κάστρο της Ζαρνάτας (1612) μετέπειτα Αρχιεπισκοπή (1811) και τελικά Μητρόπολη (1819) μέχρι την κατάργηση και συγχώνευσή της στην Ιερά Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου, ενώ η Μονή διετέλεσε και έδρα των ιεραρχών Ζαρνάτας.
Το 1790 η Μονή κακοπάθησε κατά την επανάσταση των Μανιατών υπό την ηγεσία των αδελφών Ορλώφ, απεσταλμένων της Αικατερίνης της Μεγάλης στον αγώνα της κατά των Τούρκων.
Κατά τα προηγούμενα χρόνια η Μονή και η περιοχή ήταν υπό την εξουσία των Βενετών (1687 – 1715) και πρωτύτερα πάλι υπό τους Τούρκους και παλιότερα υπό τους Φράγκους στους οποίους περιήλθε, αρχές του ΙΓ΄ αιώνα, μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, το 1204.
Μετά από την ανεπιτυχή Επανάσταση των Ορλωφικών, στην Πελοπόννησο, η Μονή Ανδρουμπεβίτσης, εγκαταλείφθηκε και φαίνεται ότι για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, ερημώθηκε.
Το 1810, η Μονή, δόθηκε από μία επιτροπή λαϊκών κατοίκων της ευρύτερης περιοχής, μετόχι στην Ιερά Μονή Δοχειαρίου του Αγίου Όρους, ως μία έσχατη λύση σωτηρίας της, χωρίς όμως αποτέλεσμα, αφού επακολούθησε ο απελευθερωτικός πόλεμος (1821 – 1827) κατά των Τούρκων, μέχρι τότε εξουσιαστών της περιοχής.
Στην ελεύθερη Ελλάδα, την Μονή κατείχε ως ιδιοκτησία της, επί μία σχεδόν εκατονταετία η ιστορική οικογένεια Τζανετάκη στην οποία περιήλθε η κτηματική περιουσία της εγκαταλελειμμένης τότε Μονής αλλά και του γειτονικού ξακουστού κάστρου της Ζαρνάτας.
Το νεότερο καθολικό όμως της Μονής (1704) έμεινε όρθιο, ενώ το παλαιότερο (ΙΒ΄- ΙΓ΄ αιώνα) ημι-ερειπωμένο, τελικά αναστηλώθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία Σπάρτης, στην δεκαετία του 1970.
Την περίοδο αυτή, αναστηλώθηκαν τα κελιά, οι βοηθητικοί και λοιποί χώροι του τετράπλευρου κτιριακού συγκροτήματος της Μονής, έγινε καθαρισμός των εικόνων και των τοιχογραφιών ενώ και επίσημα ανακηρύχθηκε ως ένα διατηρητέο αρχαιολογικό μνημείο.
Το 1978 η Μονή Ανδρουμπεβίτσης, ανασυστάθηκε με Προεδρικό διάταγμα, διοικητικά υπάγεται στο Νομό Μεσσηνίας, εκκλησιαστικά όμως υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου και σήμερα λειτουργεί ως γυναικεία Ιερά Μονή.
Η Μονή πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου, ημέρα της Απόδοσης εορτής Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
