ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΣΤΑΥΡΟΝΙΚΗΤΑ
Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Σταυρονικήτα είναι μία εκ των είκοσι Μονών του Αγίου Όρους και κατατάσσεται δέκατη πέμπτη (15η) στην ιεραρχική τάξη των Αγιορείτικων Μονών.
Είναι ελληνική, κοινοβιακή από το 1968 και εορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου του Αγίου Νικολάου. Κατέχει τη θαυματουργή εικόνα του Αγ. Νικολάου του Στρειδά. Ονομάζεται έτσι, όταν καθώς την εβγάλαν από τη θάλασσα που είχε παραμείνει για εκαντοτάδες χρόνια αναλλοίωτη, στο μέτωπο του Αγίου ήταν κολημμένο ένα στρείδι που όταν το έβγαλαν έτρεξε αίμα. Είναι το μικρότερο μοναστήρι του Αγίου Όρους, σε μορφή κάστρου με μια υποτυπώδη αυλή.
Η ιστορία της Μονής αρχίζει το 10ο αιώνα οπότε λειτουργεί σαν μονύδριο που φέρει την ονομασία Σταυρονικήτα. Μια υποθέση κάνει λόγο για δυό μοναχούς που την ίδρυσαν, τον Σταύρο και τον Νικήτα. Άλλη υποθέση -λόγω του γεγονότος ότι σε πολλά έγγραφα (11ος αιώνας), αναφερόταν ως Στραβονικήτα, ότι την ίδρυσε κάποιος μοναχός Νικηφόρος ο Στραβονικήτας. Στη συνέχεια, σαν μονύδριο περιέπεσε σε αφάνεια και ερημώθηκε περνώντας στην ιδιοκτησία του Πρώτου το 1287. Κατόπιν παραχωρήθηκε ως Κελί το 1287 στην Μονή Κουτλουμουσίου και αργότερα στην Μονή Φιλοθέου, από την οποία την αγόρασε το 1533 ο ιερομόναχος Γρηγόριος Γηρομεριάτης που αναλαμβάνει την ανοικοδόμηση της Μονής, χωρίς να τη φέρει σε πέρας λόγω κοιμήσεώς του. Κατόπιν προσκλήσεως της Ιεράς Κοινότητος, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιερεμίας ο Α΄, το 1540, αναλαμβάνει προσωπικά την ανοικοδόμησή της. Ο ίδιος την εφοδιάζει με όλα τα απαραίτητα προς λειτουργία, την κατατάσσει στα ήδη υπάρχοντα μοναστήρια και την ιστορεί με τις περίφημες τοιχογραφίες του ζωγράφου Θεοφάνους του Κρητός.
Στα χρόνια όμως της Ελληνικής επανάστασης δοκιμάστηκε σκληρά, ενώ αλλεπάλληλες πυρκαγιές, των οποίων η τελευταία του 1879, την κατέστρεψαν σε μεγάλο βαθμό. Μόλις στις αρχές του 20ου αιώνα κατάφερε να επανακάμψει.
H Mονή Σταυρονικήτα εκτός από το Kαθολικό έχει συνολικά 8 παρεκκλήσια. Aπό αυτά τα 6 βρίσκονται εντός του περιβόλου, ενώ τα 2 εκτός. To παρεκκλήσι των Aρχαγγέλων , κτισμένο το 1667, βρίσκεται στη νότια πτέρυγα, της Παναγίας-Zωοδόχου Πηγής και του Aγίου Eλευθερίου βρίσκονται στη νοτιοανατολική πλευρά. Eχει μολυβδοσκέπαστο τρούλο και κτίστηκαν το 1840. Tου Tιμίου Προδρόμου βρίσκεται στο δεξιό μέρος της Tράπεζας προς τη νοτιοανατολική γωνία της Mονής. Oι τοιχογραφίες του αποδίδονται στο Θεοφάνη και χρονολογούνται γύρω στο 1546. Στο ισόγειο, από κάτω από την Τράπεζα, βρίσκεται το παρεκκλήσι του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά. Tης Aγίας Άννης στον τέταρτο όροφο του Πύργου της Mονής. Kτίστηκε μεταξύ 1546 και 1607. Ο κοιμητηριακός ναός του Aγίου Δημητρίου – 2 λεπτά έξω από τη Μονή, στο δρόμο για τον αρσανά της – φέρει τοιχογραφίες του 1798. Kάτω από το δάπεδο του ναού υπάρχει το οστεοφυλάκιο της Mονής. Τέλος σε απόσταση δέκα λεπτών βορειοδυτικά από τη Mονή βρίσκεται το παρεκκλήσι των Aγίων πέντε Mαρτύρων.
Tα κελιά της Μονής Σταυρονικήτα βρίσκονται τόσο στην περιοχή των Kαρυών όσο μέσα στην κτηματική περιοχή της Mονής. Aναλυτικά τα κελιά που εξαρτώνται από τη Mονή είναι των Aγίων Aρχαγγέλων, του Προφήτη Hλία, του Aγίου Kηρύκου, του Aγίου Oνουφρίου, των Tριών Iεραρχών, του Tιμίου Προδρόμου και των Aρχαγγέλων. Επίσης η Μονή διαθέτει σαν εξαρτήματά της άλλες 34 Καλύβες στη περιοχή της Καψάλας. Σε κελί της περιοχής της Καψάλας επ` ονόματι του Τιμίου Σταυρού, έζησε ο μακαριστός Παπά Τύχων, γέροντας του μακαριστού Γέροντος Παϊσίου, που έζησε για κάποια χρόνια σε αυτό το κελί μετά το θάνατο του γέροντος του και πριν πάει στην Κουτλουμουσιανή Σκήτη Αγίου Παντελεήμονος.
Σε απόσταση μιας ώρας βόρεια της Μονής βρίσκεται η Μονή Παντοκράτορος, συνδεόμενη με ένα υπέροχο μονοπάτι. Όπως υπέροχο είναι και το μονοπάτι που τη συνδέει με τη Μονή Ιβήρων στα νότια, πάλι σε απόσταση μιας ώρας, με την προϋπόθεση ότι θα είναι ανοιχτό, ένεκα κακοκαιρίας. Σε απόσταση μιας ώρας δυτικά είναι οι Καρυές, σε δασικό μονοπάτι.
Στη Μονή αυτή αξίζει να δουν οι επισκέπτες. στο καθολικό, τις τοιχογραφίες του Θεοφάνη του Κρητός καθώς και τη μοναδική ψηφιδωτή εικόνα του Αγίου Νικολάου Στρειδά.
Πηγή: el.wikipedia.org
