ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΖΑΛΟΓΓΟΥ
Η θαυματουργή εύρεση της εικόνας του Ταξιάρχου Μιχαήλ στην κορυφή του Ζαλόγγου (876 μ.) τον 8ο αιώνα, οδήγησε τον ευλαβή βοσκό Σάββα να γίνει ασκητής σε μια σπηλιά του βράχου κι έπειτα κτήτορας της πρώτης Μονής των Ταξιαρχών. Τον 18ο αιώνα ιδρύθηκε το νέο μοναστήρι στη βάση του βράχου και κτίστηκε το Καθολικό του αγίου Δημητρίου, μια μονόκλιτη βασιλική, στην οποία προστέθηκε τρούλος γύρω στο 1810. Η αγιογράφηση του ναού ολοκληρώθηκε το 1816. Το 1777 στο μοναστήρι έμεινε για έναν μήνα ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Στην Τουρκοκρατία, διέθετε 2.200 γρόσια το χρόνο για τα σχολεία της περιοχής. Από τους ηγούμενους της Mονής, ξεχωρίζουν:
α) ο αρχιμ. Ιωσήφ Γκινάκας (1750), ο οποίος αγωνίσθηκε δίπλα στον Λάμπρο Κατσώνη, συνελήφθη και οδηγήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Αρνήθηκε να αλλαξοπιστήσει και τελικά αποκεφαλίστηκε γινόμενος ιερομάρτυρας.
β) ο αρχιμ. Ανανίας (1825-1840) ο οποίος εσφάγη ημέρα Κυριακή, λίγο μετά την Θ.Λειτουργία από τους αδίστακτους αγάδες της Λάμαρης, για να μπορέσουν να αρπάξουν τα κτήματα της Μονής. Η Μονή υπέστη πολλές καταστροφές από τους Τούρκους το 1824, το 1854 και κυρίως το 1897 κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο. Το 1916 ανακαινίσθηκε επί ηγουμένου Αγαθαγγέλου. Μετετράπη σε γυναικείο μοναστήρι το 1962 από το Μητροπολίτη Στυλιανό. Ο βράχος του Ζαλόγγου είναι συνδεδεμένος με την αγία αυτοθυσία των 300 περίπου Σουλιωτισσών, που –μετά την κατάληψη του Σουλίου από τον Αλή-περικυκλωμένες από τους Τούρκους στην κορυφή του βράχου, προτίμησαν, αντί να καταλήξουν στα χαρέμια τους, να θυσιαστούν πέφτοντας με τα παιδιά τους.
Πηγή: www.imnp.gr